Vijekovima je glava Jovana Krstitelja jedna najtraženijih hrišćanskih relikvija. Vjeruje se da je propovjednik i prorok, raskrčio put svom rođaku, Isusu Hristu, koga je krstio u rijeci Jordan.
Prema sva četiri kanonska jevanđelja Novog zavjeta, kao i prema izveštaju jevrejskog istoričara Josifa Flavija, Jovan Krstitelj je ubijen po naređenju tetrarha Galileje neposredno prije Isusovog raspeća. Jevanđelja kažu da je Irod Antipa naredio da se Jovanu odrubi glava i stavi na poslužavnik. Međutim, danas niko ne zna gdje se glava Jovana Krstitelja nalazi.
Što znamo o životu Jovana Krstitelja?
Priča o Jovanu Krstitelju dolazi nam iz Novog zavjeta, u svojim jevanđeljima spominu ga i Matej i Marko i Luka i Jovan, i iz djela Jevrejske starine Flavija Josifa. Godinama je živio asketskim životom u pustinji, a onda je došao dolinu Jordana i propovjedao o dolasku Sudnjeg dana, podstičući svoje sljedbenike da se pokaju za svoje grijehe i da se krste kako bi se pripremili za Carstvo nebesko.
On je jasno stavio do znanja da nije Mesija i prorekao je dolazak Isusa: "onaj koji je moćniji od mene, čije sandale nisam dostojan da nosim." (Matej 3:11).
Jovanovo krštavanje Isusa u reci Jordan, opisano je u tri jevanđelja (Matej, Marko i Luka) i u nizu drugih kanonskih i nekanonskih izvora, kao gotovo sigurno istorijski događaj. Arheološko nalazište u Al-Maghtasa ili Betanija na reci Jordan još od kasnog rimskog i ranog vizantijskog doba, smatra se mjestom krštenja.
Kako je umro Jovan Krstitelj?
Prema Josifu, Jovan Krstitelj je ubijen u palati-tvrđavi Maher, koja se nalazi blizu Mrtvog mora u današnjem Jordanu. Palatu je sagradio kralj Irod Veliki, a u to vrijeme vladao je njegov sin i nasljednik, Irod Antipa.
Jevanđelja po Mateju (Matej 14:1–12) i Marku (Marko 6:14–29) bilježe da je Irod Antipa naredio da se Jovan Krstitelj uhapsi i zatvori jer je propovjednik javno osuđivao njegov brak sa Irodijadom kao nemoralan. Irodijada je prethodno je bila udata za njegovog brata, svo troje su bili u srodničkim odnosima. Irod Antipa se u početku opirao ubistvu Jovana, zbog njegovih brojnih sledbenika koji su ga smatrali prorokom, i napravili bi velike nerede. Ali nakon što je njegova pastorka plesala za njega na njegovoj rođendanskoj zabavi, rekao je da zatraži od njega šta god želi. Na nagovor majke, zatražila je glavu Jovana Krstitelja na poslužavniku.
U Jevrejskim starinama Josif Flavije potvrđuje da je Irod Antipa "ubio" Jovana Krstitelja nakon što ga je prethodno zatvorio. Josif Flavije je takođe identifikovao Irodijadinu kćerku kao Salomu (u jevanđeljima se ne pominje njeno ime), ali nije naveo da je Jovanova glava odrubljena na njen zahtjev.
Gde bi mu mogla biti glava (i drugi dijelovi tijela)?
Josif Flavije nije spomenuo gdje je sahranjen Jovan Krstitelj, kao ni Biblija. Samo je u Jevanđelju po Mateju stajalo da su njegovi učenici "došli, uzeli tijelo i sahranili ga, i otišli i rekli Isusu" (Matej 14:12). Od četvrtog vijeka (tri veka nakon događaja), tradicionalno se smatra da je Jovan sahranjen u Sevastiji (prvobitno Samariji), u današnjoj Palestini.
Prema različitim predanjima postoje bar četiri lokacije za koje se tvrdi da se tu nalazi glava svetitelja.U Damasku, u Siriji, džamija Omajada sagrađena je u osmom veku nove ere na mjestu hrišćanske crkve nazvane po Jovanu Krstitelju; kaže se da je njegova glava sahranjena u tamošnjem svetilištu. Lobanja identifikovana kao glava Jovana Krstitelja izložena je u crkvi San Silvestro in Capite u Rimu, izgrađenoj za smeštanje artefakata iz rimskih katakombi. Katedrala iz XIII vijeka u Amijenu, Francuska, sagrađena je posebno za smještaj glave Jovana Krstitelja, koju je jedan krstaš navodno donio iz Konstantinopolja 1206. godine. U Njemačkoj u Minhenskoj rezidenciji među brojnim relikvijama vojvode Vilhelma V od Bavarske nalazi se navodno i lobanja Jovana Krstitelja koju je prisvojio s papinom dozvolom sredinom XVI vijeka.
Pored toga, muzeji i manastiri u Istanbulu, Egiptu i Crnoj Gori, između ostalih lokacija, tvrde da imaju i druge dijelove tijela Jovana Krstitelja, uključujući i njegovu desnu ruku (kojom je krstio Isusa).
Bugarski arheolozi su 2010. godine objavili da su pronašli relikvijar koji sadrži više kostiju u ruševinama srednjovekovnog manastira na Svetom Jovanu, crnomorskom ostrvu kod južne obale Bugarske. Na ostrvu postoji i manastir posvećen Jovanu Krstitelju, pa su istraživači sugerisali da su to vjerovatno ostaci sveca, ukazujući na malu kutiju od peščara pronađenu pored relikvijara, na kojoj je na grčkom jeziku ispisano: "Bože, spasi slugu svog Tomu. Svetom Jovanu 24. juna".
Radiokarbonsko datiranje i genetsko testiranje kasnije su otkrili da kosti pronađene na Svetom Jovanu pripadaju čovjeku koji je živio na današnjem Bliskom istoku u prvom vijeku naše ere. To otkriće je učinilo uverljivijom priču da bi to stvarno mogle biti kosti Jovana Krstitelja — iako ne postoji način da se to dokaže.
Suprotstavljene tvrdnje o glavi Jovana Krstitelja (i drugim dijelovima tijela) zapravo najviše govore o moći relikvija koje se vezuju za Isusov i život onih koji su ga okruživali. Poput Torinskog pokrova ili Svetog grala, glava Jovana Krstitelja je tokom vijekova stekla mitski status zbog prorokovog značaja u priči o Hristu.
