Vlast nacističke Njemačke u januaru 1940. godine donijela je odluku o osnivanju najozlogašenijeg koncentracionog logora Aušvic. U kampu smrti, kako je nazvan, ubijeno je preko milion i sto hiljada ljudi od čega milion evropskih Jevreja. Dan oslobođenja logora 27. januar u svijetu se obilježava kao Dan sjećanja na Holokaust.
Prvi zarobljenici
Aušvic se satojao od tri glavna logora Aušvic 1 koji je otvoren prvi u maju 1940. godine i u kome su stradali mahom Poljaci.
Najveći Aušvic-Birkenau je otvoren u oktobru 1941. godine i bio je logor smrti u kome je ubijeno preko milion ljudi. Aušvic-Monovic otvoren je u maju 1942. godine i bio je radni logor u čijoj fabrici se proizvodila IG boja.
Prvi zarobljenici u kamp su dovedeni u maju 1940. godine i to su uglavnom bili Poljaci koji su pružili otpor njemačkim okupacionim vlastima.
U septembru 1941. godine SS je na 600 sovjetskih zarobljenih vojnika testirao otrovni gas ciklon B koji je potom korišćen u gasnim komorama logora u kojima je većina zatvorenika ubijena odmah po prispeću u logor.
Ostali su umrli od sistematskog izgladnjivanja, prinudnog rada, nekontrolisanih epidemija, egzekucijama strijeljanjem i u medicinskim eksperimentima.
Obilježavanje zatvorenika
Svaki zarobljenik u logoru imao je broj dok je slovo bila oznaka za nacionalnost a Jevreji su nosili i žute Davidove zvijezde.
Svi zarobljenici svrstavani su u neku od šest kategorija: politički zatvorenik, jehovini svjedoci, iseljenici, raseljeni, socijalisti, kriminalci i homoseksualci.
Prema SS mjerilima život Jevreja je vrijedeo najmanje zbog čega su mučeni najgorim metodama, izgladnjivani, izloženi ekstremnom radu i hladnoćama dok ne bi bili ubijeni u gasnim komorama.
Jugosloveni u Aušvicu
Do marta 1942. godine u kampu su bili mahom zarobljenici iz Poljske ali je bilo i zarobljenika iz Češke, Njemačke i Jugoslavije. Od aprila te godine počele su deportacije Jevreja iz svih dijelova Evrope u Aušvic kao rezultat nacističkog "konačnog rješenja".
Prema nepotpunim podacima u Aušvic je deportovano i najmanje 12.000 Jugoslovena, mahom Jevreja ali je među njima bilo i partizana i ilegalaca.
Život u logoru
Aušvic se sastojao od 28 blokova a svaki blok je bio predviđen za smještaj 700 zarobljenika ali se u njima nalazilo i po 1.200 ljudi. Blokovi su bili bez osnovnih uslova za život, puni pacova, bez svjetla, grejanja i dovoljno toaleta.
Radni dan u kampu ljeti je počinjao u 4,30 a zimi u 5,30 ujutru. Zarobljenici su dnevno dobijali pola litre vode, nejestivu supu za ručak i crni hljeb za večeru.
Pokušaj bijega
Bijeg iz kampa je probalo oko 928 zarobljenika, mahom Poljaka ali je samo 196 uspjelo da se domogne slobode.
Samo 7.000 preživjelih
Poslije velikih borbi i pogibije oko 230 vojnika Crvene armije logor je oslobođen 27. januara 1945. godine.
Po ulasku trupa Crvene armije oslobođeno je oko 7.000 preživjelih zatočenika.
Taj datum je proglašen za Međunarodni dan sjećanja na Holokaust.
Kada je Aušvic proglašen za memorijalni centar i muzej 1947. godine još deset godina su trajale ekshumacije.
