Еkstremni vremenski uslovi kao što su vrućine, oluje i grad u velikom su porastu širom svijeta, a ni Srbija ni region nisu izuzetak. Toplotni talasi ponavljaju se sve češće tokom godine, oluje postaju intenzivnije, a posljedice su sve izraženije u poljoprivredi, infrastrukturi i zdravlju ljudi.
Еvropa je tokom juna i jula zabilježila jednu od najjačih serija toplotnih talasa, sa dnevnim temperaturama koje su premašile 40 stepeni Celzijusa.
Istraživanja pokazuju da su klimatske promjene najmanje utrostručile broj smrtnih slučajeva tokom toplotnog talasa krajem juna, sa dodatnih 1500 preminulih u samo 12 gradova. Prošle godine, Еvropa je doživjela najrasprostranjenije poplave još od 2013. godine, sa više od 335 poginulih i materijalnom štetom od čak 18 milijardi evra. Fenomen, poznat kao hydroclimate whiplash, predstavlja naizmjenične faze suše i oluja, sve je češći, što dodatno destabilizuje prirodnu sredinu i povećava rizik od požara.
U Hrvatskoj je 2024. bila najtoplija godina otkako postoje mjerenja. Еkstremni toplotni talasi postaju sve učestaliji i dugotrajniji, dok se prelazi između godišnjih doba sve više brišu. Ljetne temperature često premašuju prosječne vrijednosti, a prekidaju ih snažne oluje i grmljavine, poput onih krajem juna i u julu, kada su padali komadi leda prečnika većeg od 5 centimetara.
Isti trend nastavio se i 2025. godine. Veći dio Еvrope, uključujući i Balkan, prošao je kroz još jedan snažan toplotni talas, dok su u Zagrebu i Slavonskom Brodu oboreni temperaturni rekordi. Prognoze za ljeto 2025. predviđaju da će ono biti toplije i suvlje od prosjeka, posebno na jugu i obali, dok se u istočnoj i centralnoj Hrvatskoj očekuju nestabilniji uslovi, piše Večernji list.
Na pragu probijanja granice od 1,5 stepeni Celzijusovih
Ukoliko emisije ugljen-dioksida ostanu na sadašnjem nivou, planeta bi mogla probiti simboličnu granicu globalnog zagrijavanja od 1,5 stepeni Celzijusa već u naredne tri godine. Više od 60 vodećih svjetskih klimatologa upozorilo je na ovu mogućnost u najnovijem izvještaju o stanju klime.
Gotovo 200 zemalja obavezalo se Pariskim sporazumom iz 2015. da će raditi na ograničavanju porasta temperature na ispod 1,5 stepeni u poređenju s predindustrijskim nivoima. Međutim, uprkos obećanjima, svijet nastavlja da sagorijeva rekordne količine uglja, nafte i gasa, kao i da sprovodi masovnu sječu šuma, čime se ovaj cilj dovodi u pitanje, prenosi BBC.
"Vidimo da sve ide pogrešnim pravcem. Suočeni smo s neviđenim promjenama, ubrzanim zagrijavanjem planete i rastom nivoa mora", izjavio je profesor Pirs Forster, direktor Prišlijevog centra za klimatsku budućnost na Univerzitetu u Lidsu.
Početkom 2020. godine, naučnici su procijenili da čovječanstvo može emitovati još 500 milijardi tona CO₂ kako bi se zadržalo unutar granice od 1,5 stepen Celzijusa, uz 50 odsto šanse da to zaista i postignemo. Do početka 2025, taj "ugljični budžet" smanjio se na svega 130 milijardi tona. Ako globalne emisije ostanu na trenutnih oko 40 milijardi tona godišnje, svijet će ovaj budžet iscrpiti za samo tri godine.
Zemlja se trenutno zagrijava brzinom od oko 0,27 stepeni po deceniji, što je najbrže zabilježeno zagrijavanje prema svim geološkim podacima. Ova ubrzana stopa uglavnom je posljedica emisija gasova staklene bašte, ali i smanjenja efekta hlađenja koji su nekada obezbjeđivale aerosoli, sitne čestice koje reflektuju sunčevu svjetlost. Višak energije akumulira se u atmosferi i okeanima, koji apsorbuju čak 90 odsto te toplote, dovodeći do zagrijavanja mora, otapanja ledenih kapa i podizanja nivoa mora.
Smanjenje emisija je važnije nego ikad
Od 1990-ih do danas, stopa porasta nivoa mora se udvostručila, ugrožavajući milione ljudi koji žive u priobalnim područjima. Iako podaci djeluju obeshrabrujuće, naučnici ističu i pozitivan trend, čini se da se rast emisija CO₂ usporava, djelimično zahvaljujući primjeni čistih tehnologija.
Autori izvještaja poručuju da su brza i rigorozna smanjenja emisija važnija nego ikada. Iako će zagrijavanje planete vjerovatno premašiti 1,5 stepen Celzijusa u narednim godinama, svaki dodatni stepen ima značajan uticaj na ozbiljnost vremenskih ekstrema, od topljenja leda, do podizanja nivoa mora i razaranja ekosistema.
Stručnjaci se slažu: smanjenje emisija u narednoj deceniji moglo bi presudno uticati na tempo zagrijavanja planete. Takođe, sljedeća "oluja vijeka" mogla bi biti još jača piše CNN, pozivajući se na novo istraživanje.
.webp)
