Sveti Vasilije Veliki (grč. Ἅγιος Βασίλειος ὁ Μέγας; oko 329–379), poznat kao Vasilije iz Cezareje, bio je uticajni teolog i episkop Cezareje (Kesarije) u Kapadokiji (Mala Azija). Smatra se osnivačem opštežiteljne monaške tradicije u istočnom hrišćanstvu.

Ubrzo nakon smrti proglašen je za svetitelja: pravoslavna crkva ga slavi 1. januara, a rimokatolička 2. januara. Vasilije Veliki, njegov brat Grigorije Niski i prijatelj Grigorije Bogoslov se nazivaju kapadokijskim crkvenim ocima. Njihova majka se slavi kao Sveta Emilija.

Rođen je oko 330. godine, u uglednoj porodici u Cezareji, glavnom gradu Kapadokije, od oca Vasilija, i majke Emilije. Njegova porodica je imala hrišćansku tradiciju - jedan djeda mu je bio mučenik iz doba progona, a ujak mu je bio episkop.

Kao mlad napustio je rodni grad otišavši da se školuje u Atini u periodu između 351. i 356. godine, gde je učio filosofiju, gramatiku, retoriku, astrologiju, fiziku i ostale nauke toga vremena, kod čuvenog učitelja Evula. Pored njega je imao i druge učitelje: Himerija i Proeresija. Školski drugovi su mu bili Grigorije Bogoslov, Julijan, kasnije car otpadnik i Livanije sofist.

Nakon primanja krštenja, godine 357. obilazi je manastire u Palestini, Egiptu, Siriji i Mesopotamiji, učeći se podvižništvu i monaštvu. U Egiptu je kod arhimandrita Porfirija proveo godinu dana u asketizmu, hraneći se samo povrćem i voćem. Nakon toga je otišao na hodočašće u Jerusalim. Ubrzo je i sam postao asketa, okupljajući oko sebe grupu monaha uključujući i njegovog brata Petra, na porodičnom imanju blizu gradića Anesija na crnomorskoj obali.

Vasilija je uznemirilo opšte prihvatanje arijanskog simbola vlere na saboru u Riminiju koji je bio održan 359. godine, a posebno to da je njegov vlastiti arhiepiskop, Dijanije iz Cezareje, podržao arijanstvo. On se vraća u grad, gde ga je episkop Cezareje Ermogen oko 364. godine rukopoložio za sveštenika.

Narodna verovanja i običaji

Mnogi običaji i obredi vezani su za Mali Božić koji se smatra završetkom božićnih svetkovina. Vjeruje se da se na dan Svetog Vasilija ne treba svađati, jer će ljude u protivnom cijele godine tjerati baksuz, dok se u nekim krajevima vjeruje da se danas posebno treba čuvati da vas neko ne prevari.

U nekim krajevima se vjerovalo da će biti rodna godina ako na ovaj dan padne snijeg ili bude oblačno. U nekim krajevima Hercegovine sačuvan je običaj spaljivanja ostataka badnjaka, a u mnogim srpskim krajevima mijesi se obredni hleb ili vasilica. U bogoslužbenom kalendaru SPC ovi praznici su obilježeni crvenim slovom kao zapovijedni od velikog značaja za pravoslavnu hrišćansku crkvu.