Prije nego što se 1196. zamonašio, vladao je Raškom kao veliki župan. Vlast je preuzeo 1166. kad je zbacio brata Tihomira, velikog župana, štićenika dvora u Carigradu.

Ubrzo po preuzimanju vlasti pokušao je da se otrgne od vazalnog odnosa prema Vizantiji, protiv čije je vojske ratovao u savezu s Mletačkom Republikom, ali je to uspio tek poslije smrti cara Manojla Кomnina.

U savezu sa Ugarskom napao je Vizantiju i Raškoj priključio Zetu, Trebinje, Zahumlje i Metohiju. Njamački car i jedan od vođa Trećeg krstaškog rata Fridrih Prvi Barbarosa, koji je s vojskom na osnovu sporazuma s Njamanjom prošao kroz Rašku, 1189. nije prihvatio njegovu ponudu za savez protiv Vizantije.

Кad su krstaši prešli u Malu Aziju, Vizantija je napala Rašku i preotela joj 1190. krajeve preko Morave, ali je Nemanja uspio da očuva samostalnost države.

Pošto je prijesto ustupio srednjem sinu, kasnije prvom srpskom kralju Stefanu Prvovjenčanom – a ne najstarijem Vukanu, čije je državničke sposobnosti manje cijenio – zamonašio se u svojoj zadužbini manastiru Studenica.

Sa najmlađim sinom Rastkom, poznatom kao Sveti Sava, podigao je na Svetoj Gori manastir Hilandar – u kojem je i umro. Manastir je ubrzo postao najznačajniji srpski duhovni i književni centar.

Podigao je i crkve i manastire Đurđeve stupove, Bogorodičin manastir i manastir Svetog Nikole kod Кuršumlije. Tokom vladavine energično je suzbio bogumilsku jeres.

Srpska pravoslavna crkva ga slavi kao Svetog Simeona Mirotočivog, prvog u nizu svetaca iz loze Nemanjića.