Oko četiri miliona tona pigmenta titanijum-dioksida godišnje se proizvede i potroši u svijetu. Zbog sposobnosti da reflektuje svjetlost i boji u bijelo, ovaj mineral upotrebljava se u hemijskoj, kozmetičkoj, prehrambenoj i farmaceutskoj industriji. Evropska komisija za bezbjednost hrane januara ove godine donela je propis kojim se zabranjuje upotreba ovog aditiva u hrani, sa rokom prilagođavanja od šest mjeseci, kako bi ga proizvođači zamijenili nekom drugom odgovarajućom komponentom. Otvara se pitanje kako će se primena ove regulative odraziti na lijekove koje koristimo.
Od 2008. godine počela je da raste zabrinutost zbog sve učestalije upotrebe titanijum-dioksida, da bi maja 2021. godine Evropska komisija za bezbjednost hrane u revidiranom izveštaju navela da postoje osnovane sumnje da ovaj aditiv izaziva genotoksičnost, što znači da njegovo unošenje može dovesti do izmjene gena, odnosno ljudskog genoma koji bi prouzrokovao razne bolesti, čak i karcinom, navodi prof. dr Svetlana Ibrić sa Farmaceutskog fakulteta, gošća emisije Sve boje života.
Stoga je Evropska komisija za bezbjednost hrane januara ove godine zabranila upotrebu titanijum-dioksida u hrani, sa rokom prilagođavanja od šest meseci, kako bi ga proizvođači zamijenili nekom drugom odgovarajućom komponentom.
„Procjena je da se titanijum-dioksid nalazi u 90.000 različitih proizvoda, ljekovitih proizvoda za humanu i 8.000 proizvoda za veterinarsku upotrebu. On se nalazi u svim oblogama za tvrde i meke neprovidne kapsule, s obzirom na to da je on pigment koji omogućava neprozirnost filma i u svim filmovima kojima se tablete oblažu. Zastupljen je u vrlo malom procentu, ali skoro svuda. Nalazi se i u kozmetičkim proizvodima, ali je tu manja opasnost, s obzirom na to da se oni nanose spolja“, dodaje profesorka Ibrić.
Evropska komisija naložila je Evropskoj agenciji za lijekove da procijjeni koji je vremenski okvir i kakve su posljedice do kojih bi došlo ukoliko bi se titanijum-dioksid izbacio iz lijekova. Evropska komisija donijela je dokument, pregled trenutnog stanja, u kome se navodi da to u ovom trenutku nije moguće, odnosno da treba raditi na izbacivanju titanijum-dioksida iz lijekova, ali da bi njegovo izbacivanje iz svih lijekova dovelo do velikih nestašica koje bi bile rizične po zdravlje ljudi.
Sljedeći rok za izradu novog presjeka stanja koji Evropska komisija daje Evropskoj agenciji za lijekove jeste april 2024. godine, s tim što se procjenjuje da će biti potrebno desetak godina da se titanijum-dioksid zamijeni u svim lijekovima u kojima se nalazi na tržištu.
„Moram da napomenem da se titanijum-dioksid koristi već pedeset godina, nije supstanca novijeg datuma, unosimo je ne znajući, kroz razne proizvode“, ističe profesorka.
Titanijum-dioksid se koristi kao boja u proizvodima široke namene, prelivima za torte i kolače, bombonama, pastama za zube, kremama za sunčanje i ostalim kozmetičkim proizvodima.
Titanijum-dioksid se upotrebljava u gotovo svim lijekovima zastupljenim na evropskom tržištu. Najnovija preporuka Evropske unije otvara i pitanje da li prisustvo titanijum-dioksida može uticati na kvalitet i stabilnost sadržaja lijeka.
„Prisustvo titanijum-dioksida ne utiče na ljekovitu supstancu, efikasnost i bezbjednost lijeka. Proizvođači kapsula će samo titanijum-dioksid izbaciti i zamijeniti ga nekim drugim pigmentom, ali u periodu od tri do pet godina. U ovom momentu ne može se reći da nije bezbjedno konzumirati i koristiti te kapsule i sve ostale lijekove, jer se on u lekovima koristi u vrlo malom procentu. Uzimanje lijekova i terapija nije isto kao i uzimanje hrane, jer se ona se uzima u mnogo većim količinama. Procijenjeno je da je rizik kroz unošenje lijekova mnogo manji u odnosu na rizik od unošenja titanijum-dioksida kroz uzimanje hrane“, objašnjava dr Ibrić.
Ovaj aditiv ne utiče na stabilnost leka, stoga neće biti ograničen rok trajanja. Predviđa se da bude zamenjen nekom drugom adekvatnom supstancom koja će biti pigment, ili će prosto biti izbačen, te kapsule neće više biti neprozirne, jer je on omogućavao da se ne vidi šta se nalazi u čauri kapsule.
„Ovako će kapsule biti obojene, ali prozirne, ali to nikako neće uticani na efikasnost lijeka", zaključuje prof. dr Svetlana Ibrić sa Farmaceutskog fakulteta.
Nedavna odluka Evropske komisije da se zabrani upotreba titanijum-dioksida, obnovila je pitanje dodavanja aditiva, naročito hrani u koju se oni stavljaju u procesu proizvodnje, prerade ili pakovanja.
Inače, Francuska je među prvim zemljama koje su zabranile E171 u namirnicama, a na osnovu izvještaja Evropske agencije za bezbednost hrane da se ne može garantovati bezbjednost upotrebe tog aditiva. Oko dvije hiljade jedinjenja je svrstano u aditive i razvrstano u različite grupe.
