Brzina rotacije Zemlje se značajno promijenila tokom vremena. Trenutno, naša planeta rotira se nešto više od 365 puta oko svoje ose, dok jednom kruži oko Sunca. Međutim, dužina dana se stalno mijenjala tokom istorije Zemlje.
Postoje mnogi faktori koji utiču na brzinu rotacije, kao što su promjena nivoa mora ili pomijeranja u unutrašnjosti Zemlje. Najveći uticaj vrši Mjesec, koji se postepeno udaljava od Zemlje, a zbog interakcije dva nebeska tijela, rotacija naše planete usporava se za oko 1,8 milisekundi po vijeku.
Skraćuju se dani
Posljednjih godina koristimo atomske satove kako bismo precizno pratili dužinu dana. U prošlosti su se s vremena na vrijeme ubacivale prestupne sekunde kako bi se suprotstavile usporavanju Zemlje, što je od suštinskog značaja za rad GPS sistema, na primjer.
Međutim, od 2020. godine trend je obrnut: Zemljina rotacija je ponovo počela da se ubrzava.
U 2020. godini zabilježeno je 28 najkraćih dana od 1960. godine. Od tada, rekord za najkraći dan je oboren svake godine, a najkraći dan ikada zabilježen u 2024. godini bio je 1.66 milisekundi kraći od uobičajenog dana od 86.400 sekundi.
Prema prognozama, u julu i avgustu ove godine ponovo možemo očekivati kraće dane. Prema preliminarnim podacima iz ''Time and Date.com'', 9. jul je bio oko 1,23 milisekundi kraći nego obično, a 10. jul je bio 1,36 milisekundi kraći nego inače.
Očekuje se da će današnji dan, 22. jul, biti 1,34 milisekundi kraći, a 5. avgust 1,25 milisekundi.
Iako je Mjesec odgovoran za dugoročno usporavanje Zemljine rotacije, u nekim slučajevima ga može i ubrzati. Što je Mjesec bliži Zemljinom ekvatoru, to je veći efekat kočenja. Najkraći dani koji se sada mogu očekivati dogodiće se kada je Mesec na maksimalnoj udaljenosti od Zemljinog ekvatora.
Ovi kraći dani se mogu predvidjeti, ali trend je neočekivan. Od 1972. godine, 27 prestupnih sekundi moralo je biti ubačeno zbog sporije rotacije Zemlje, ali od 2016. godine nisu bile potrebne prestupne sekunde, a Međunarodna služba za rotaciju i referentne sisteme Zemlje (IЕRS) potvrdila je da neće biti prestupnih ove godine.
Zašto se ubrzava rotacija Zemlje
Prema mišljenju stručnjaka, uzrok ubrzanja je nejasan. Većina naučnika vjeruje da to uzrokuje nešto unutar Zemlje. Okeanski i atmosferski modeli ne objašnjavaju ovo značajno ubrzanje.
Zemljotresi takođe mogu uticati na rotaciju Zemlje. Zemljotres magnitude 2011. godine u Japanu magnitude 9,0 pomerio je Zemljinu osu i skratio dane. Prema riječima dr Ričarda Grosa, stručnjaka u NASA laboratoriji za mlazni pogon, zemljotresi preuređuju Zemljinu masu, slično kao što se umjetnički klizač okreće brže kada povuče ruke bliže tijelu. Zemljotres u Japanu ubrzao je rotaciju Zemlje za oko 1,8 mikrosekundi. Poređenja radi, zemljotres 2004. godine u Indoneziji skratio je dan za oko 2,68 mikrosekundi, prenosi Portfolio.
.webp)
.webp)
